Koty domowe mogą być krępe, mieć szeroką głowę i słupkowate nogi (np. u kotów perskich), mogą być też bardzo smukłe, mieć cienkie, wysokie kończyny, biczowaty ogon i wąski pyszczek (od niedawna modny standard syjamczyków). U wielu kotów, zwłaszcza na Wschodzie, ogony bywają guzowate, skrócone i na końcu wielokrotnie załamane, przypominające pompon. Na Wyspach Brytyjskich pojawiły się mutanty o załamanych ku przodowi uszach (szkockie kłapouche) i bezogonowe ze zdegenerowanymi kośćmi miednicy (z wyspy Man). Liczne rasy hodowlane (nie tylko kotów) odznaczają się cechami zwyrodnieniowymi, które zwierzęciu utrudniają życie tak dalece, że nie potrafi ono dać sobie rady bez ludzkiej opieki i zabiegów pielęgnacyjnych. Do takich cech należy m.in. nieproporcjonalna długość i wiotkość włosów u kotów perskich, uniemożliwiająca im lizanie się, oraz szeroka głowa utrudniająca poród.
Ciąża trwa 57-69 dni (najczęściej 63); w miocie rodzi się od jednego do kilkanaściorga (najczęściej troje-pięcioro) kociąt, które ważą 80-120 g. Ssą one przez 2-3 miesiące, dojrzałość płciową osiągają w wieku 7-10 miesięcy, a pod właściwą opieką żyć mogą nawet ponad 20 lat. Naturalnym pokarmem kotów domowych są przede wszystkim drobne ssaki, głównie gryzonie i króliki, ryby, owady (zwłaszcza szarańczaki) i inne małe zwierzęta, na przykład węże i jaszczurki. Ptaki stanowią z reguły mało istotny składnik pokarmu kotów domowych, ale w miejscach, gdzie jest mało gryzoni (np. na terenach zurbanizowanych i na wyspach), mogą one przeważać w ich diecie. Populacje dziko żyjących kotów domowych na małych oceanicznych wyspach mają niekiedy katastrofalny wpływ na endemiczną faunę. Niektóre badania dowodzą jednak, że koty zmniejszają również liczebność innych, bardziej efektywnych drapieżników (np. szczurów), przez co przyczyniają się do ochrony ptaków. Koty domowe często zjadają też trawę i inne rośliny zielne. Prawdopodobnie jednak nie służą im one jako pokarm, lecz jako rodzaj środka przeczyszczającego. Zjawisko to znacznie rzadziej występuje u dziko żyjących kotów domowych. Dobowe zapotrzebowanie pokarmowe kotów domowych może wahać się od 35 do 500 g (czyli np. 2-30 myszy), zależnie od pory roku.
Dziko żyjące koty domowe wykazują dużą różnorodność w zakresie zachowań socjalnych. Jest to przede wszystkim efekt zamieszkiwania przez nie rozmaitych siedlisk – od subarktycznych wysp po centra wielkich miast. Na przykład na wyspach Monach w pobliżu Hebrydów, gdzie trudno jest o pokarm, poszczególne osobniki żyją samotnie w bardzo niskich zagęszczeniach (zaledwie 4 osobniki na 1 km2), zajmując duże (do 60 ha), nie nakładające się na siebie terytoria i polują głównie na króliki. W środowiskach miejskich, gdzie łatwiej o pokarm w postaci odpadków lub żywności dostarczanej przez ludzi, koty domowe żyją w zagęszczeniach od kilkuset do ponad 2000 osobników na kilometr kwadratowy i użytkują areały osobnicze często nie przekraczające 0,06 ha. Obfitość pokarmu sprawia, że koty gromadzą się wokół jego źródeł i tworzą grupy złożone z samic z młodymi i jednego do kilku samców. Formowanie się grup jest możliwe nie tylko dzięki względnie łatwo dostępnemu pokarmowi, ale również dzięki tolerancji, jaką samice okazują swoim dorastającym młodym, szczególnie płci żeńskiej. Korzyścią dla matek, wynikającą z tej tolerancji, jest propagacja własnych genów, gdyż w grupie ich dojrzałe potomstwo ma większą szansę na przeżycie. Potomstwo męskie z reguły opuszcza swoje rodzinne grupy i wędruje w poszukiwaniu nie zajętych terytoriów, chociaż zmniejsza to jego szanse przeżycia. Sens biologiczny tego zjawiska polega na unikaniu chowu wsobnego, tj. kojarzenia blisko spokrewnionych osobników. Matki zyskują w ten sposób dodatkową korzyść, gdyż ich geny są rozprzestrzeniane na dużym obszarze. Dorosłe samce należące do danej grupy nie są z nią ściśle związane i penetrują obszary dziesięciokrotnie większe od areałów samic, obejmujące kilka kolonii kotek. Zdarza się, że terytoria poszczególnych samców częściowo nakładają się na siebie. Samice wchodzące w skład jednej kolonii penetrują dokładnie ten sam obszar, ale terytoria różnych kolonii samic są prawie całkowicie rozdzielone. Jeśli na danym terenie żyją również koty mieszkające w domach, są one przeważnie zdominowane przez koty wolno żyjące. Zajmują mniejsze terytoria, a w przypadkach konfliktowych są przepędzane przez wolno żyjących rezydentów.
W grupie kotów istnieje system hierarchii społecznej opartej na dominacji liniowej (polega ona na tym, że jeden z osobników ma najwyższą pozycję, a reszta jest podporządkowana wyżej stojącym osobnikom i jednocześnie dominuje nad kotami o niższej randze). System ten istnieje przede wszystkim wśród samic. U samców te zależności są mniej wyraźne. Dominujące osobniki, które są przeważnie cięższe, mają pierwszeństwo dostępu do samic w swojej grupie, ale gdy poszukują samic w innych grupach, mogą zostać przepędzone nawet przez lżejsze samce. Pozycja w grupie odgrywa istotną rolę również podczas jedzenia. Pierwszeństwo dostępu do pokarmu mają samice – pierwsze pożywiają się te najstarsze i najcięższe – ale najbardziej uprzywilejowane są małe kocięta, gdyż nie tylko samice, ale również dorosłe samce czekają, aż młode nasycą głód.