RYŚ KANADYJSKI
Gatunek ten został opisany przez Kerra w 1792 roku. Z powodu zewnętrznego podobieństwa niektórzy badacze uważali go za podgatunek rysia eurazjatyckiego.
Dokładne pomiary czaszek wykazały jednak tak duże różnice, że zaliczanie tych zwierząt do tego samego gatunku uznano za bezpodstawne. Ryś kanadyjski jest dwa razy mniejszy od rysia eurazjatyckiego, różni się od niego również pod względem ekologii.
Występuje w Kanadzie na większej części jej obszaru, z wyjątkiem Terytoriów Północno-Zachodnich i Półwyspu Ungava, a w USA tylko na Alasce, w Córach Skalistych i Krainie Wielkich Jezior.
Długość tułowia wraz z głową wynosi 65-100 cm, długość ogona – 10-15 cm; wysokość 50-75 cm; ciężar 9-10 kg.
Futro letnie jest rudobrązowe, a w zimie szarobrązowe do szarego. Drobne brązowe lub czarne cętki występują głównie na brzuchu i wewnętrznej stronie nóg. Ogon rysiów kanadyjskich jest jeszcze krótszy niż u rysiów euroazjatyckich, tylne nogi wyższe, a łapy z powodu gęstego owłosienia mają jeszcze większą powierzchnię w stosunku do masy ciała.
Ciąża trwa 60-70 dni. W miocie rodzi się jedno do ośmiorga młodych – ich liczba zależy od liczebności zajęcy. Samice mogą dojrzewać płciowo już w wieku 10 miesięcy, ale najczęściej następuje to w 22-23 miesiącu życia. Dojrzewanie płciowe następuje wcześniej w latach obfitości zajęcy. Samce dojrzewają w wieku około 2 lat. Na wolności mogą dożywać wieku 15 lat. Zycie rysiów kanadyjskich stanowi przykład wyjątkowo ścisłej zależności między drapieżnikiem a jego ofiarą. Rysie odżywiają się prawie wyłącznie zającami amerykańskimi (Lepus americanus). Związek ten jest do tego stopnia ścisły, że liczebność zajęcy, która zmienia się w cyklu 10-letnim, decyduje o wielu aspektach życia rysiów. Przede wszystkim w podobnym cyklu, ale opóźnionym o rok lub dwa w stosunku do zmian w populacji zajęcy, zmienia się liczebność rysiów. Po okresie wyżu liczebności zajęcy zagęszczenie rysiów może osiągać do 40 osobników na 100 km2, a po okresie „krachu” spada do 2/100 km2. Gdy zajęcy jest mało, rysie giną z głodu lub emigrują w poszukiwaniu pokarmu nawet na obszary odległe o ponad 1000 km. Te osobniki, które pozostają przy życiu, dwudziestokrotnie rozszerzają swoje terytoria w porównaniu z latami obfitości zajęcy (z kilkunastu do ponad 500 km2). Samice rysiów w tym czasie najczęściej w ogóle nie wydają na świat młodych, podczas gdy w okresie szczytowych zagęszczeń zajęcy mogą się zdarzać mioty złożone nawet z siedmiorga-ośmiorga kociąt. Zauważono również, że spadek dostępności zajęcy powoduje znaczne pogorszenie się kondycji rysiów oraz zmniejszenie ciężaru ich ciała. W okresie niedostatku zajęcy rysie kanadyjskie polują również na drobne gryzonie, ptaki, a nawet na jelenie wirginijskie, karibu i dzikie owce, ale ich liczebność nigdy nie osiąga takiego poziomu jak podczas szczytów liczebności zajęcy.
Co ciekawe, ta ścisła zależność między rysiem kanadyjskim a zającem amerykańskim występuje tylko w północnej, borealnej części ich zasięgu. Na południu, na przykład w Córach Skalistych, populacje zarówno rysiów, jak i zajęcy nie podlegają cyklicznym zmianom. Rysie mają tam więcej alternatywnych ofiar (drobne ssaki, ptaki), a populacje zajęcy amerykańskich są dodatkowo ograniczone przez obecność innych konkurentów (np. zające wielkouche i króliki błotne), nigdy więc nie wzrastają liczebnie tak gwałtownie jak na północy.
Ryś kanadyjski zamieszkuje przede wszystkim lasy iglaste (tajgę), chociaż donoszono również o jego występowaniu w tundrze i na wyspach arktycznych. Mimo niestabilności populacji rysiów związanej z fluktuacjami ich liczebności system organizacji przestrzeni u tego gatunku nie różni się od systemu organizacji przestrzeni u większości kotów. Są na ogół samotnikami, choć sporadycznie obserwowano wędrujące razem dwie rodziny (dorosłe samice z młodymi). Rewiry osobników tej samej płci pozostają najczęściej rozdzielne w okresie niedostatku zajęcy. Gdy liczebność osobników wzrasta, rysie stają się bardziej tolerancyjne i część swoich terytoriów użytkują wspólnie. Obszar, po którym porusza się samiec, obejmuje zwykle terytorium jednej lub dwóch samic.
Poza przesunięciem się południowych granic występowania rysiów kanadyjskich w Stanach Zjednoczonych ich geograficzny zasięg nie uległ zmianom w czasach historycznych. Pozwala to mieć nadzieję, że gatunkowi temu nie grozi w najbliższym czasie zagłada. Niepokojący jest jednak fakt ciągłego polowania na rysie w Kanadzie w okresach ich niskich liczebności, w miejscach stanowiących ostoje zajęcy, gdzie rysie mogą przetrwać najgorsze okresy. W Stanach Zjednoczonych rysia kanadyjskiego uznano ostatnio (kwiecień 2000) za gatunek zagrożony.