KODKOD, KOT CHILIJSKI, KOT GÓRSKI
W 1782 roku gatunek ten opisał urodzony w Chile jezuita Juan Ignacio Molina. Przynależność gatunkowa tego kota nie została jeszcze ostatecznie określona. Istnieje przypuszczenie, że kodkod jest podgatunkiem kota argentyńskiego, ale nie przeprowadzono dotąd badań genetycznych, które mogłyby rozwiać wszelkie wątpliwości. Systematycy nie są też pewni, do jakiego rodzaju należy go zaklasyfikować. Wcześniej zaliczano go do rodzaju Felis, a także Leopardus. Ostatecznie jednak zdecydowano się zaliczyć go razem z kotem argentyńskim i pampasowym do rodzaju Oncifelis. Obowiązująca do dziś polska nazwa „kot górski” powstała na skutek bezpośredniego przetłumaczenia hiszpańskiej nazwy gato montes oznaczającej po prostu żbika. Lokalna ludność określa nią też czasami kota argentyńskiego i andyjskiego (np. gato montes altiplano). Nazwa ta sugeruje, iż koty te żyją w górach, podczas gdy w rzeczywistości są to zwierzęta leśne. Dlatego proponujemy, aby w polskim nazewnictwie zastosować pochodzącą z języka angielskiego nazwę kodkod, która przyjęła się już w międzynarodowej literaturze.
Kodkod występuje w środkowym i południowym Chile, a także w małej części zachodnio argentyńskiego pojezierza w Andach. Spośród dwóch podgatunków większy – Leopardus guigna tigrillo – zamieszkuje środkową część Chile, mniejszy zaś -Leopardus guigna guigna – południową. Jest to najmniejszy kot Ameryki Południowej. Długość tułowia wraz z głową wynosi 39-51 cm, długość ogona 19-25 cm; wysokość – brak danych; ciężar 2-2,5 kg. Koty chilijskie są ubarwione brązowo; niektóre są tak ciemne, że trudno rozpoznać deseń; osobniki melanistyczne (czarne) nie należą do rzadkości. Na deseń składają się bardzo drobne i gęste plamki, które jednak w odróżnieniu od plamek na futerku kotów argentyńskich nie mają tendencji do tworzenia rozetek. Na bardzo krótkim ogonie widoczne są pierścienie. Podobno widziano też osobniki jasne, szaro-żółte, ale nie można wykluczyć, że były to w rzeczywistości koty argentyńskie, błędnie rozpoznane jako chilijskie. Różne ogrody zoologiczne od ponad 50 lat szczycą się posiadaniem kotów chilijskich, większość z nich stanowią jednak błędnie oznaczone gatunkowo koty argentyńskie.
Ciąża trwa 72-78 dni; w miocie rodzi się jedno do czworga młodych. Wiek osiągnięcia dojrzałości płciowej – 24 miesiące – został określony na podstawie obserwacji jednej tylko samicy. W niewoli żyją do 11 lat. Do 1998 roku o biologii tych kotów nie wiedziano prawie nic. Opierano się jedynie na domysłach lub fragmentarycznych informacjach uzyskiwanych od właścicieli ferm drobiowych. Dzięki badaniom przeprowadzonym na wyspie Grandę de Chiloe i w Parku Narodowym Laguna San Rafael w Chile dowiedziano się między innymi, że kodkody odżywiają się drobnymi gryzoniami, ptakami i jaszczurkami. Mimo niedużych rozmiarów często atakują drób, w tym nawet gęsi, ale czynią to tylko samce, gdyż są większe od samic. Kodkody są ściśle związane ze środowiskiem leśnym, przy czym preferują przede wszystkim lasy deszczowe i wilgotne lasy liściaste strefy umiarkowanej. Rzadziej bytują w lasach iglastych i nadmorskich zaroślach twardolistnych. Prowadzą samotniczy tryb życia. Zajmują bardzo małe terytoria (1,5-3 km2), obejmujące 1-2 mniejsze obszary (tzw. centra aktywności) odwiedzane przez koty najczęściej. Terytoria zazwyczaj nie nakładają się na siebie, a jeśli się to zdarzy, osobniki użytkujące wspólnie pewien obszar unikają bezpośrednich kontaktów. W obrębie terytorium samca może przebywać jedna lub dwie samice. Kodkody, które badano techniką radiową, były aktywne najczęściej w nocy, ale czasami także i w dzień. W ciągu nocnej wędrówki pokonywały około 5 km. Ich aktywność trwała średnio połowę doby, z tym że samice były aktywne dłużej (o około 16%) niż samce, co wiązało się prawdopodobnie z faktem wychowywania potomstwa. Koty rzadko opuszczały swoje schronienia w czasie deszczów i upałów. Dawniej sądzono, że kodkody prowadzą nadrzewny tryb życia, ale badania terenowe wykazały, że chronią się na drzewach tylko wówczas, gdy są przestraszone. Ograniczony zasięg występowania kodkoda sprawia, że gatunek ten uznaje się za rzadki, a nawet zagrożony, chociaż lokalnie może on występować w dużych zagęszczeniach. Jego przyszłość będzie zależała z pewnością od stanu środowiska naturalnego. Na szczęście kot ten potrafi się przystosować do życia w lasach sztucznie nasadzonych, a także w pobliżu osiedli ludzkich i na terenach rolniczych.