KOT NUBIJSKI, ŻBIK AFRYKAŃSKI
W Polskim Nazewnictwie Zoologicznym kot nubijski uznawany byt za odrębny gatunek. W ostatnich latach zaczęto jednak zastanawiać się, czy jest on rzeczywiście samodzielnym gatunkiem, czy też tylko podgatunkiem żbika. Bliskie pokrewieństwo tych kotów potwierdziły badania immunologiczne i genetyczne. Dlatego obecnie sądzi się, że istnieje tylko jeden gatunek – żbik (Felis silvestris), a nazwa kot nubijski (Felis lybica) jest uważana za jego synonim. Żbiki zamieszkujące Afrykę i Bliski Wschód opisuje się aktualnie jako Felis sihestris grupa lybica, ponieważ różnią się one nieco wyglądem, a także ekologią, od swych północnych kuzynów. Z uwagi na te różnice kot nubijski zostanie tu przedstawiony osobno. Koty nubijskie uważa się za przodków *kotów domowych. Zamieszkuje on prawie całą Afrykę z wyjątkiem bezwodnych pustyń i głębi tropikalnych lasów deszczowych oraz Półwysep Arabski. Formy występujące na Bale-arach, Korsyce, Sardynii, Sycylii i na Krecie stanowią ogniwo pośrednie między kotem nubijskim a żbikiem europejskim. Koty z Palestyny i z Arabii mają cechy pośrednie między grupą lybica a azjatyckim kotem stepowym i kaukaskim żbikiem.
Długość tułowia wraz z ogonem wynosi 55-65 cm, długość ogona 30-34 cm; wysokość 36 cm; ciężar średnio 5,4 kg (najlżejsze osobniki występują w Mauretanii, najcięższe w Abisynii).
Koty nubijskie różnią się od żbika europejskiego nieco lżejszą budową, mniej wyraźnym deseniem i cieńszym ogonem. Wielkością i wyglądem przypominają kota domowego, dlatego trudno je rozróżnić w terenie. Charakterystyczną cechą kotów nubijskich jest czerwony lub rudobrązowy odcień tylnej strony uszu.
Koty nubijskie mają ubarwienie wahające się od bladopiaskowego przez żółtawoszare do szarawobrązowego i ciemnoszarego. W tej samej okolicy mogą występować osobniki o skrajnie różnym ubarwieniu, a także rozmaite formy pośrednie. Deseń może być ledwie widoczny lub bardzo wyrazisty. Jest on bardzo podobny do deseni pręgowanych kotów domowych: na obliczu i czole znajdują się prążki, na przodzie i brzusznej stronie tułowia plamki, a od smugi wzdłuż grzbietu ku brzuchowi biegną faliste pręgi. Kończyny przednie i górne partie tylnych objęte są ciemnymi obrączkami, wyraźniejszymi niż deseń na tułowiu. Długi, cienki i zaostrzony ogon ma czarny koniec, dwie lub trzy wyraźne obrączki i kilka pierścieni zamazanych. Podeszwy są czarne. Koty nubijskie mieszkające na terenach zalesionych są na ogół ciemniejsze od tych, które zasiedlają półpustynie.
Ciąża trwa 56-60 dni; w miocie rodzi się dwoje-troje, rzadziej czworo lub pięcioro kociąt, które ważą 80-130 g. Ssą przez 2-3 miesiące, a dojrzewają płciowo w wieku 11 miesięcy. Długość życia sięga 12-18 lat.
Pokarm kotów nubijskich stanowią przede wszystkim drobne gryzonie, a ponadto zajęczaki, węże, jaszczurki i owady (np. szarańczaki i chrząszcze) oraz ptaki do wielkości perlicy.
Koty nubijskie występują w najrozmaitszych typach środowisk: na równinach i w górach, na terenach otwartych i zadrzewionych, porosłych trawą, skalistych i w buszu. Choć nie są to zwierzęta rzadkie, tylko wyjątkowo można je zobaczyć w ciągu dnia w pełnym świetle, gdyż zwykle przebywają wtedy w dziuplach, skalnych szczelinach lub w gąszczach. Polują głównie nocą.
W odróżnieniu od swoich potomków -kotów domowych – koty nubijskie żyją samotnie. Wstępne badania radiotelemetryczne obu podgatunków przeprowadzone w Arabii Saudyjskiej wykazały, że koty nubijskie żyjące na tym samym terenie co koty domowe, w pobliżu wysypiska śmieci, wiodły samotniczy tryb życia, a koty domowe tworzyły grupy. Sugeruje to, że domestykacja kotów – oprócz łatwego dostępu do pokarmu mogła być ważnym czynnikiem sprzyjającym wykształceniu się socjalnego trybu życia w wielu populacjach kotów domowych.
Chociaż koty nubijskie są – jak się wydaje – jednymi z najpospolitszych i najszerzej rozprzestrzenionych kotów, poważnym zagrożeniem dla tego gatunku jest możliwość swobodnego krzyżowania się z kotami domowymi. Wolno żyjące koty domowe występują na całym obszarze zasięgu kotów nubijskich. W południowej Afryce, na terenach gęściej zaludnionych, już teraz nie można znaleźć czystych genetycznie kotów nubijskich. Koty domowe zaś coraz częściej znajdowane są z dala od ludzkich siedzib (np. na Półwyspie Arabskim gniazdo z kociętami zostało znalezione w odległości setek kilometrów od najbliższej osady). Dlatego program ochrony czystości genetycznej kotów nubijskich przewiduje przede wszystkim kontrolę liczebności kotów domowych na obszarach chronionych, oddalonych od osiedli ludzkich.