Terytorializm u kotów. Terytorializm to, ogólnie mówiąc, forma zachowania się osobników zwierząt, mająca na celu zapobieżenie użytkowaniu danego obszaru (terytorium) przez inne osobniki tego samego gatunku. Terytorium może być bronione przez pojedyncze zwierzęta przed innymi osobnikami tej samej płci lub przez grupę zwierząt (najczęściej blisko spokrewnionych ze sobą) przed innymi grupami bądź pojedynczymi osobnikami. Utrzymaniu terytorium mogą służyć bezpośrednie konfrontacje (aktywna obrona terytorium) lub system znakowania terenu (zapachowego, głosowego lub wizualnego) umożliwiający wzajemne unikanie się.
Dotychczasowe badania przeprowadzone na wielu gatunkach kotów (np. pumy, rysie, lamparty, tygrysy, Iwy, gepardy, koty domowe) wykazały, że drapieżniki te przejawiają terytorializm. Terytoria poszczególnych osobników mogą częściowo nakładać się na siebie, ale zwierzęta unikają użytkowania wspólnego obszaru w tym samym czasie.
Wielkość terytoriów kotów jest niezwykle zróżnicowana i może wahać się od kilkudziesięciu hektarów u kotów małych (np. u kota chilijskiego) do 1400 km2 u rysiów eurazjatyckich. Pierwszym, ogólnym czynnikiem decydującym o wielkości terytorium są rozmiary ciała danego gatunku, chociaż większe koty nie zawsze użytkują większe obszary. Ponieważ kolejnym istotnym czynnikiem jest obfitość pokarmu, największe koty, tygrysy, zamieszkujące strefę tropikalną (charakteryzującą się wysokimi zagęszczeniami zwierząt) mają o wiele mniejsze terytoria (60-70 km2) niż rysie eurazjatyckie ze strefy umiarkowanej, gdzie ich potencjalne ofiary żyją w dużym rozproszeniu.
Podobne zróżnicowanie występuje również w obrębie tego samego gatunku. Na przykład pumy, które zamieszkują tereny o dużej rozpiętości klimatycznej, mogą mieć terytoria o wielkości od 30 do ponad 1000 km2. Wielkość zajmowanego obszaru często też zmienia się w ciągu życia osobniczego. Terytoria rysiów kanadyjskich mogą zwiększać się od 2 do 90 km2, gdy spada liczebność zajęcy. W skrajnych przypadkach rysie opuszczają swoje terytoria i wędrują setki kilometrów w poszukiwaniu pokarmu. W ciągu roku terytorium również nie ma stałej wielkości. Zasięg wędrówek samic może się zmniejszać radykalnie w okresie intensywnego karmienia młodych (np. u rysiów użytkowany obszar maleje dziesięciokrotnie w maju i czerwcu). Samce natomiast mogą wykazywać tendencje do zwiększania użytkowanego terenu w czasie rui, gdy poszukują samic.
Z reguły terytoria samców są większe niż terytoria samic. Prawdopodobnie jest to wynikiem odmiennych zachowań rozrodczych obu płci. Samce starają się kontrolować jak największy teren, który obejmowałby terytoria kilku samic. Samice natomiast użytkują tylko taki obszar, jaki wystarcza do wyżywienia potomstwa. Ciekawym wyjątkiem pod tym względem są gepardy w Serengeti, u których terytoria samców stanowią zaledwie 5% obszaru zajmowanego przez samice. Przyczyną tej różnicy jest nierównomierne rozmieszczenie ich potencjalnych ofiar. Samice, chcąc zapewnić pokarm kociętom, muszą pokonywać duże odległości w celu zlokalizowania zdobyczy. Na tak dużym obszarze samce nie są w stanie skutecznie bronić dostępu do samic przed innymi samcami, dlatego też zajmują małe terytoria o dobrej bazie pokarmowej, odwiedzane często przez samice.
U lwów powierzchnia terytorium (od 20 do 400 km2) powiększa się zazwyczaj wraz ze wzrostem liczebności grupy, ale z drugiej strony liczebność grupy jest limitowana dostępnością pokarmu. Liczebność grupy lwów ma ogromne znaczenie w konfliktach terytorialnych. Badania z użyciem nagranego na taśmie ryku lwów wykazały, że koty te są w stanie oszacować, jak liczna jest obca grupa, i odpowiadają chętniej, jeśli przewyższają ją liczebnie. Osobniki należące do tzw. nomadów (prowadzących bardziej wędrowny tryb życia) również zajmują określone terytoria, których bronią przed innymi nomadami, ale przebywają na nich tylko okresowo.
Drugi obok lwów najwyżej uspołeczniony gatunek – kot domowy – charakteryzuje się w stanie wolnym terytorializmem grupowym. Kotki są bardziej przywiązane do terenu zamieszkania, którego powierzchnia na ogół nie przekracza 40 ha. Samce kontrolują terytorium sięgające 100 ha (i więcej) i częściej od samic zmieniają miejsce pobytu.
Wszystkie samice należące do jednej grupy użytkują ten sam obszar i znajdujące się tam źródła pokarmu, miejsca odpoczynku oraz łączące je ścieżki. Terytoria sąsiednich grup samic są najczęściej całkowicie rozdzielone. Chociaż nie ma bezpośrednich dowodów na to, że terytoria są aktywnie bronione, to jednak brak wymiany samic między grupami świadczy, iż obce samice są odganiane. W takich populacjach kotów domowych, gdzie żyją one samotnie, terytoria samic mogą się nakładać bądź nie, w zależności od rozmieszczenia źródeł pokarmu. Samce, które są częściowo przywiązane do grup samic, użytkują wspólne z nimi terytorium, ale w zasięgu ich wędrówek może się znajdować więcej niż jedna grupa samic. Ponieważ zwykle każdej grupie samic towarzyszy jakiś samiec, ich terytoria często znacznie się nakładają.