Hierarchia społeczna kotów

Hierarchia społeczna kotów. Jest to forma organizacji grupy zwierząt, w której wszystkie osobniki znają się wzajemnie i wiedzą, kto zajmuje pozycję dominującą (nadrzędną), a kto podporządkowaną. Naturalnym punktem wyjścia w ustalaniu hierarchii rang jest układ rodzice-potomstwo, gdzie dominacja łączy się w sposób oczywisty z opieką, a submisja z rolą podopiecznego. Stowarzyszone ze sobą osobniki z różnych rodzin, nie znające się początkowo, ustalają porządek hierarchiczny w toku wstępnych starć mających postać spontaniczną lub zrytualizowaną. Prawdziwa hierarchia społeczna, taka, jaką spotykamy u wilków lub likaonów, jest prawie nieznana w społeczeństwach kotów. U gatunków kotów żyjących samotnie – jedynym przejawem hierarchii mogą być relacje między matką a potomstwem. Samce posiadające swoje terytoria stają się ich właścicielami najczęściej na zasadzie pierwszeństwa. Do ewentualnych utarczek na tle dostępu do samic może dochodzić tylko w okresie godowym. O charakterze relacji między jednym osobnikiem a drugim często decydują wówczas różnice indywidualne, na przykład masa ciała.

Wbrew oczekiwaniom, typowej hierarchii nie stwierdzono nawet u najbardziej społecznych kotów – lwów i gepardów. U tych pierwszych zazwyczaj większe ze zwierząt ma przewagę w ewentualnym konflikcie, ale reguła ta nie zawsze jest akceptowana przez innych członków grupy. W konsekwencji słabszy osobnik może się odwzajemnić, a większy – mając to na uwadze – atakuje raczej niechętnie. W grupie lwów panuje rodzaj pokojowego napięcia utrzymującego się dzięki pewnej równowadze sił. Równowaga ta wynika z faktu, iż każdy osobnik wyposażony w zabójczą broń w postaci kłów i pazurów stanowi potencjalne zagrożenie dla agresora.

W koalicjach samców gepardów nie stwierdzono dominacji w inicjowaniu polowań ani w zachowaniach społecznych. Funkcjonowanie tych grup opiera się na całkowicie równym dostępie do pokarmu i samic. Prawdopodobnie dzięki temu wszyscy członkowie koalicji osiągają podobny sukces rozrodczy. Rzeczywiste stosunki hierarchiczne istnieją jedynie w populacjach dziko żyjących kotów domowych. U samców o dominacji decyduje przede wszystkim masa ciała. Cięższe osobniki osiągają wyższy sukces rozrodczy niż lżejsze między innymi dlatego, że przebywają bliżej samic będących w rui, odganiając inne samce. Genetyczne badania pokrewieństwa w populacji kotów wykazały, że dominujące samce zwiększają dodatkowo swój sukces rozrodczy, zapładniając również samice z innych grup, żyjące poza obrębem ich stałego terytorium. Samce lżejsze natomiast są w stanie zapładniać jedynie samice ze swojej własnej grupy. Hierarchia między samicami kotów domowych przejawia się przez zachowania socjalne. Samice o wyższej randze wykazują zasadniczo więcej reakcji zaczepnych niż samice o niskiej randze, które najczęściej stosują taktykę obronną. Formą okazywania dominacji jest lizanie podporządkowanej samicy, która w zamian ociera się o dominantkę i ją obwąchuje.

Doraźnie ustalona hierarchia nie jest sztywna i absolutnie trwała – zmienia się w zależności od warunków, a przede wszystkim od kondycji i stanu fizjologicznego poszczególnych osobników. Wśród kotów domowych wolno żyjących zdarza się, że samica z niskiego szczebla hierarchii pod koniec ciąży i po urodzeniu młodych staje się tak agresywna, że odpędza od gniazda wszystkie inne osobniki – zarówno te, którym uprzednio była podporządkowana, jak i te, z którymi była zaprzyjaźniona. Z kolei dominant, który został dotkliwie poraniony przez psa lub przez innego kota, natychmiast spada na niższy szczebel drabiny hierarchicznej. Ustalanie i zmiany hierarchii są ważnymi elementami zachowań społecznych.