LAMPART, PANTERA, LEOPARD
Gatunek ten opisał w 1758 roku Karol Linneusz. Chociaż lamparty i jaguary są do siebie łudząco podobne, należą jednak do różnych gatunków. Oprócz różnic wymienionych w haśle jaguar, lamparty charakteryzują się nieco odmienną wokalizacją. Lamparty, podobnie jak lwy, nie parskają, ale przywołując swoje potomstwo, wydają krótki, twardo brzmiący ton. W całej fazie ryczenia po ryku głównym następuje powolniejsza niż u jaguara seria krótkich ryków, które rozbrzmiewają zarówno na wydechu, jak i na wdechu, co u jaguarów zdarza się bardzo rzadko, a przypomina dźwięk piły przesuwanej tam i z powrotem po drewnie.
Lamparty mają największy spośród dzikich kotów zasięg geograficzny, porównywalny jedynie z zasięgiem pumy. Rozciąga się on od południowych i zachodnich wybrzeży Afryki ku północy i wschodowi do południowo-wschodniej Azji aż po Amur (na północy nie przekracza Kaukazu). Ponadto żyją też na Jawie i wyspie Kangean. Długość tułowia wraz z głową wynosi 95-167 cm, długość ogona – 60-97 cm; wysokość 50-75 cm; ciężar 30-80 kg. Ciało silne, ale gibkie, głowa wąska, uszy małe zaokrąglone, kończyny dość wysokie. Ubarwienie tła wykazuje dużą zmienność zarówno między podgatunkami zamieszkującymi odległe rejony, jak i między osobnikami tej samej populacji. Ogólnie, na grzbiecie jest bladożółte do złotego i żółtobrązowego, a na brzuchu białe, nieregularnie usiane czarnymi rozetkami. Głowa, kończyny i brzuch są pokryte cętkami. Wśród lampartów występują często osobniki melanistyczne (tzw. czarne pantery). Zdarzają się one częściej w azjatyckiej części ich zasięgu niż w Afryce.
Z powodu dużego zróżnicowania ubarwienia i deseniu futra wyróżniano dawniej aż 30 podgatunków lampartów. Ostatnie badania wykazały jednak, że wyróżnianie najwyżej 8 podgatunków jest uzasadnione pod względem genetycznym i z uwagi na ich izolację geograficzną. Wszystkie afrykańskie lamparty należą zatem do jednego podgatunku Panthera pardus pardus. Azję zamieszkuje 7 pozostałych podgatunków: lampart północnoperski P. p. saxicolor, indyjski P. p. fusca, cejloński P. p. cotiya, jawajski P. p. melas, południowochiński P. p. delacouri, północnochiński P. p. japonensis i amurski P. p. orientalis. Spośród azjatyckich podgatunków lamparta szczególnie wyróżnia się lampart amurski. Ma on wyjątkowo długie i jasne kremowe (zwłaszcza w zimie) futro i duże, stosunkowo rzadko rozmieszczone rozety o grubych nieprzerywanych pierścieniach i ciemniejszych środkach.
Ciąża trwa 90-105 dni, w miocie rodzi się jedno do czworga, a najczęściej dwoje-troje młodych; ważą one 500-600 g, ssą przez 3 miesiące; dojrzałość płciową osiągają w wieku 2,5-4 lat; długość życia sięgać może w naturze przypuszczalnie do 15 lat, w ogrodach zoologicznych – 23 lata.
Pokarm lampartów stanowią małe i średnie ssaki kopytne, na przykład antylopy, koziorożce, góralki, jelenie aksis, dujkery, dzikie owce, małpy (pawiany i langury), ponadto zające i zwierzęta domowe: kozy, a w szczególności psy.
Lamparty prowadzą bardzo skryty, samotniczy tryb życia. Samicom towarzyszą kocięta przez okres 13-18 miesięcy. Termin rozpadu rodziny bywa opóźniony na obszarach obfitujących w pokarm lub tam, gdzie sąsiednie tereny są zajęte przez inne, osiadłe osobniki. Gdy młode usamodzielnią się, niekiedy jeszcze przez kilka miesięcy przebywają razem. Wielkość terytoriów dorosłych osobników jest bardzo zmienna. Badania prowadzone w różnych miejscach zasięgu lampartów wykazały, że użytkują one obszary od zaledwie kilku do ponad 1000 km2. Zależy to prawdopodobnie od rodzaju środowiska i obfitości potencjalnych ofiar. Na niektórych obszarach terytoria różnych osobników tej samej płci są całkowicie rozdzielne, a na innych nakładają się nawet w 50%. Na wspólnie użytkowanych obszarach bardzo rzadko jednak dochodzi do spotkań między osobnikami. Zazwyczaj kontakty takie zdarzają się między samcami a samicami i są związane z rują. Terytorium lamparty znakują za pomocą moczu, którym spryskują charakterystyczne przedmioty lub krzaki, oraz drapiąc ziemię (znakowanie). Na miejscu drapania czasami również oddają mocz lub kał. Uważa się, że samotniczy tryb życia lampartów wynika między innymi z konkurencji o pokarm z innymi dużymi drapieżnikami. Samotne lamparty są mniej widoczne w terenie. Po pomyślnym polowaniu często niepostrzeżenie ukrywają łup w zaroślach, gdzie w spokoju go zjadają. Lamparty są aktywne zarówno w nocy, jak i w dzień. Zależy to od pory aktywności ich głównych ofiar, a także od tego, czy w danym terenie występują też inne duże drapieżniki. Poruszają się dosyć powoli, z prędkością 1-3 km/godz. W ciągu doby pokonują około 10 km, poszukując zdobyczy. W czasie polowania polegają głównie na wzroku i słuchu, gdyż mają słaby węch. Po zlokalizowaniu ofiary starają się niepostrzeżenie podejść do niej na odległość kilku-kilkunastu metrów, aby zwiększyć szansę udanego ataku. Na obszarach, na których występuje duże zagęszczenie potencjalnych ofiar, lamparty czasami długo czatują w ukryciu w pobliżu ścieżek lub przy wodopojach. Potrafią dokładnie ocenić szansę ataku i obserwując ruchy wybranej ofiary, czekają, aż znajdzie się ona w stosownym, na przykład bardziej zarośniętym miejscu.