TYGRYS

Tygrysy wędrują w poszukiwaniu zdobyczy, przemierzając dziennie od 3 do 10 km. Napotkawszy ofiarę, podkradają się do niej na niewielką odległość i w kilku skokach próbują ją dopaść, a następnie powalić. Dużą zdobycz, taką jak jelenie czy bawoły, duszą, chwytając zębami za gardło. Mniejsze zwierzęta zabijają ugryzieniem w kark, co powoduje przerwanie rdzenia kręgowego. Swoje ofiary często zaciągają w ustronne miejsce i przykrywają liśćmi lub trawą, szczególnie gdy później oddalają się od nich. W czasie jednego posiłku, który trwa 1-2 godzin, dorosły tygrys może zjeść około 20 kg mięsa. Potem zwykle przez kilka minut do kilku godzin odpoczywa, liże się, pije wodę lub chodzi, a następnie wraca na kolejny posiłek, jedna duża zdobycz wystarcza przeważnie na 3 do 6 dni. Ofiara najczęściej bywa doszczętnie zjedzona -dla padlinożerców zostaje tylko fragment skóry, głowa i kości dolnych części nóg. Tygrysy polują przeważnie między zmierzchem a świtem. W dzień na obszarach tropikalnych odpoczywają w cieniu lub częściowo zanurzone w wodzie. Prowadzą, ogólnie biorąc, samotniczy tryb życia, chociaż niekiedy dorosłe tygrysice z młodymi mogą spotykać się na krótko z innymi samicami lub dorosłymi samcami przy okazji upolowania większej zdobyczy. Tygrysice z bardzo młodymi kociętami starają się jednak unikać kontaktów z samcami, gdyż często zabijają one potomstwo pochodzące od innego ojca. Szczegółowe badania biologii i ekologii tygrysów prowadzone za pomocą nadajników radiowych w Parku Narodowym Chitawan w Nepalu wykazały, że podział przestrzeni między dorosłymi osobnikami jest wyjątkowo ścisły. Terytoria osobników tej samej płci prawie w ogóle nie nakładały się na siebie, a samce penetrowały obszary dwóch lub trzech samic. Młode, dorastające tygrysy oddzielają się od matki po urodzeniu przez nią następnego miotu, ale jeszcze przez co najmniej dwa miesiące przebywają na jej terytorium. W tym czasie często dochodzi do agresywnych kontaktów między młodocianymi osobnikami a dorosłymi osiadłymi tygrysami. W wyniku tych konfliktów samce zostają zmuszone do definitywnego opuszczenia terytorium matki i poszukiwania własnych rewirów. Dorastające córki są z reguły tolerowane przez tygrysice, dlatego osiedlają się one w ich sąsiedztwie, a nawet zdarza się, że matka przesuwa terytorium tak, aby zrobić miejsce córce. Wielkość zajmowanych przez tygrysy z Chitawan rewirów była zaskakująco mała jak na tak wielkie drapieżniki – samice użytkowały obszary 10-40 km2, a samce 30-105 km2. Prawdopodobnie taka powierzchnia jest na tych terenach wystarczająca z powodu wysokiego zagęszczenia populacji ssaków kopytnych. Analogiczne dane dla tygrysów syberyjskich, które żyją w dużo uboższym środowisku, nie są jeszcze w pełni dostępne. Wiadomo już jednak, że samice w rezerwacie Sichote-Aliń, badane od niedawna również telemetrycznie, użytkują obszar o powierzchni około 450 km2. Wielkość terytoriów samców szacowana na podstawie tropień na śniegu wynosi ponad 1000 km2.

Tygrysy zamieszkują rozmaite środowiska: od tropikalnych lasów deszczowych i lasów liściastych południowej Azji do iglastych i brzozowych lasów Dalekiego Wschodu. Bytują również w zaroślach namorzynowych (mangrowych), w suchych kolczastych lasach północno-zachodnich Indii i na porośniętych wysoką trawą obszarach u stóp Himalajów. Mogą przebywać na wysokości do 3000 m n.p.m. Preferują miejsca charakteryzujące się dużą liczebnością ssaków kopytnych oraz gęstą pokrywą roślinną, dostarczającą osłony, i dostępem do wody. Szacuje się, że w końcu XIX wieku żyło jeszcze na świecie około 100 000 tygrysów. W 1998 roku oceniano ich liczebność na 5000 do 7500 osobników. Przyczyną tak drastycznego spadku pogłowia tych wielkich kotów były przede wszystkim nadmierne polowania prowadzone w celu pozyskania futer i ochrony zwierząt domowych, a także „dla sportu”. W Rosji i w Chinach tygrysy tępiono celowo, uznając je za szkodniki. Rosyjscy żołnierze w XIX wieku polowali na tygrysy w ramach wojskowego treningu. W Chinach dodatkową przyczyną wytrzebienia tygrysów była wiara, że ciało tych kotów ma właściwości lecznicze. Po prawie całkowitym wytępieniu tygrysów na swoim terytorium Chiny zaczęły je importować z innych krajów, zagrażając w ten sposób istnieniu również innych podgatunków. Aktywne zabijanie tygrysów nie byłoby prawdopodobnie aż tak tragiczne w skutkach, gdyby nie jednoczesna degradacja i rozczłonkowanie na małe, izolowane fragmenty ich naturalnego środowiska oraz wytępienie na wielu obszarach ich naturalnych ofiar. W XX wieku doprowadziło to do całkowitego zniknięcia z powierzchni Ziemi trzech podgatunków tygrysa: kaspijskiego, jawajskiego i balijskiego.

Tygrys kaspijski, zwany też irańskim, (P. t. virgata) został wytępiony doszczętnie w latach pięćdziesiątych XX wieku. Jeszcze na początku lat czterdziestych we frankfurckim ogrodzie zoologicznym przebywał jeden samiec tego podgatunku. Było to zwierzę wielkie, z gęstszymi niż u tygrysa bengalskiego pręgami na jasnym tle, smukłe i długonogie, z długimi bokobrodami i długimi włosami na szyi. Podobnie jak tygrys syberyjski, miał długie zimowe futro. Później, w ostatnich latach panowania szacha Rezy Pahlaviego, natrafiono już tylko na jeden ślad przedniej łapy (najprawdopodobniej) tygrysa na gliniastym brzegu potoku, w odległości około 200 km na północny wschód od Teheranu.

Tygrys balijski (P t. balica). Odrębność podgatunkowa tygrysów z wyspy Bali była podważana ze względu na niewielką (2,5 km) odległość dzielącą tę wyspę od Jawy i możliwość przepływania tu tygrysów jawajskich. Nie ulega jednak wątpliwości, że tygrysy te odznaczały się najmniejszymi rozmiarami, ważyły od 65 do 100 kg i miały najciemniejsze futro. Wyginęły prawdopodobnie w latach czterdziestych XX wieku. W 1941 roku założono na Bali rezerwat między innymi w celu ochrony tygrysów, niewykluczone jednak, że kotów tych już tam wówczas nie było.

Tygrys jawajski (P t. sondaica). Również ten gatunek został już doszczętnie wytępiony (w latach osiemdziesiątych). Był nieco większy od tygrysa balijskiego, ważył 75-140 kg i miał liczne pręgi, rozmieszczone blisko siebie na cynamonowobrązowym futrze. Posiadał najdłuższe wśród tygrysów bokobrody, okalające oblicze niczym promienista kryza, a na karku sterczała niewielka grzywa, która u innych podgatunków jest niezauważalna. Jawa dostarcza jaskrawego przykładu niszczycielskiej działalności człowieka, która doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków roślin i zwierząt. W zbyt późno założonym i zbyt ciasnym rezerwacie przepisy ochronne nie były przestrzegane. Ślady trzech tygrysów widziano tam po raz ostatni w 1976 roku; mogło ich wtedy żyć nie więcej niż 5. Od tej pory nie widziano już ani dorosłych, ani młodych osobników. Prawdopodobnie padły ze starości lub zostały skłusowane. Restytucja tego podgatunku nie jest już możliwa, ponieważ najprawdopodobniej w żadnym z ogrodów zoologicznych nie ma jego przedstawicieli.